Damızlık Aygır Seçimi

DAMIZLIK AYGIR SEÇİMİ

At yetiştiriciliğinde özellikle damızlık nitelikli atların yetiştirilmesinde optimum düzeylerde dölverimi alınması temel amaçtır.Yeterli dölverimi elde dilmesiyle ancak kıymetli genetik materyalin sürekliliği ve ekonomik çıkarların sağlanması söz konusudur.Dölverimi diğer tüm hayvanlarda olduğu gibi erkek atlarda da bazı dölverimsel özelliklere sahip olmasıyla mümkündür.Genetik materyalin aktarılmasında erkeğin rolü yüksek olduğundan sıfat mevsiminde erkek hayvandan yeterli performans göstermesi beklenir.

Başka bir değişle erkek hayvandan yüksek ölçüde faydalanılarak yüksek genotipik ve fenotipik yapı diğer nesillere aktarılır.Bu nedenle damızlık olarak seçilen hayvanın dölverimi özelliklerinin bilinmesi zorunludur.Yani diyorum ki her şampiyon erkek at iyi bir damızlık olacağı anlamına gelmez.At sahipleri,kısraklarına aygır tespit ederken fertiliteye önem vermezler atların yarış performanslarıyla ilgilenirler.Zayıf sperm kalitesine sahip atlar şampiyon olsalar da aygır olmamalıdırlar çünkü genetik karakterler spermayla kromozomlarla geçer sperm zayıfsa sıkıntı her zaman olur. Bir erkek hayvanın fertilitesi,sperma üretimi,ejekule olmuş spermatozoonun canlılığı,fertilizasyon yeteneği,cinsel istek ve çiftleşme yeteneği ile doğrudan ilişkilidir.Aygırların sperma kalite analizleri,fertilitenin maksimize edilmesi üzerinde teşkil eder.

Bununla beraber ejekülatlar arasında zayıftan orta dereceye değişimler olabilir.Özellikle mevsim,sperma alma teknikleri,sperma alma sıklığı ve spermatogenezisteki sorunlar bu değişimlere neden olurlar.Spermanın kalitesinde spema karakteri yanı sıra bakım,besleme,sperma alma prosedürleri,tohumlanacak kısrak sayısı gibi diğer etmenler de etkilidir.Sperma kalitesi aygır dölleme gücünün değerlendirilmesinde en önemli kriterdir.Sperma kalitesinin değerlendirilmesindeki geleneksel parametreler,miktar,konsantrasyon,ejekülattaki spermatozoonların total sayısı,motil spermatozoon,spermatozoon morfolojisi ve seminal pHdır. Spermanın muayenesi ve değerlendirilmesi,yetiştiricilikte ve özellikle damızlık seçiminde önemli yer tutar.

Diğer androlojik muayenelerde(penis durumu,prepüsyum,testis büyüklüğü,çapı….)normal değerler elde edilse bile ,spermatolojik özelliklerden birinde meydana gelen olumsuzluk dölleme yeteneğini(potentia generandi)doğrudan etkiler. Genel olarak aygırların ejekülat miktarı 30-250 ml arasında değişmekle beraber ortalama olarak bir seferde verilen sperma miktarı 100 ml,20-40 ml si jel,geri kalan kısmı ise spermatozoonları bulunduran seminal plazmadır.Aygırlada spermatozoon motilitesi mikroskopta belirlenir %60 ve üzeri motiliteye sahip aygırlar kaliteli spermaya sahiptir ve suni tohumlama programında kullanılabilinirler.

Anormal spermatozoon oranı eosin-nigrosinle yapılan boyamada tespit edilir.(Bilgisayarlı programlar dışındaki uygulamalar)Damızlıkta kullanılan aygırda anormal spermatozoon oranının %40-50 den fazla olmaması gerekir.Ayrıca aynı yöntemle ölü spermatozooonlar da tespit edilir.Fertil bir aygırda %50 yi geçmemesi beklenir.Spermin pHsının da 6,9-7,7 arasındaki yerini korumalıdır. At yetiştiriciliğinden,özellikle safkan atların üretiminden normal bir dölverimi alabilmek için fertiliteyi olumsuz yönde etkileyebilecek olan faktörlerin maksimum uzaklaştırılması önemlidir.Spermatolojik parametreleri yönüyle muayenesi yapılan ve uygunluğu tespit edilen erkek atlar ancak aygır olabilmelidir.
Aksi takdirde bu hem işletmeye hem aygırdan beklentisi olan atçıya ekonomik külfet getirecektir. 

Samet YILDIRIM Uzman Veteriner Hekim

• Kategori: Makaleler
• Tarih: 08 Aralık 2016 - Perşembe
• Sosyal Medyada Paylaş